آشنایی با محلول هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) و وایتکس جهت مصارف مختلف

هیپوکلریت سدیم و انواع و روش های مصرف آن موضوعی است که در این تایپک از وب سایت مهندسی بهداشت محیط ایران به آن پرداخته ایم. در این تایپک از پس مقدمه ای کوتاه میتوانید در انتها فایل پیوستی رو دریافت و جهت مطالعه بیشتر و کاملتر بهره ببرید. هر چند مطالب بسیاری در ارتباط با آب ژاول موجود می باشد اما ذکر مجدد این موضوع در وبسایت مهندسی بهداشت محیط ایران امیدواریم براتون مفید باشه.

مقدمه ای بر هیپوکلریت سدیم (آب ژاول)

هیپوکلریت سدیم (آب ژاول) با نام تجاری وایتکس تمام میکروب ها اعم از قارچ،ویروس و باکتری را نابود می کند. از آن بعنوان یک ضدعفونی کننده و ماده دفع بو در مخازن آب ، دفع فاضلاب ها و برای اهداف خانگی از قبیل ضدعفونی کردن لگن ها و وان حمام ،لباس ها ،آشپزخانه و اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی استفاده می شود.

آب ژاول با دو غلظت ۵ درصد (معروف به وایتکس خانگی) و ۱۰ درصد یا بیشتر (وایتکس صنعتی) به بازار عرضه می شود.

وایتکس اسید است یا باز ؟

وایتکس یک محلول ناپایدار است و گاز کلر با سرعت ۰٫۷۵ گرم در روز از آن تبخیر می گردد. وایتکس یک قلیای قوی می باشد. بطوری که pH نوع ۵ درصد آن ۱۱ بوده و بنابراین بسیار خورنده می باشد و ضمنا وایتکس یک اکسید کننده قوی نیز می باشد.

 در حال کلی گندزداها را از نظر سطح گندزدایی به ۳ دسته تقسیم می کنند :

سطوح گندزدایی

• گندزدایی سطح بالا H.L.D یا High Level Disinfectant
• گندزدایی سطح بینابینی I.L.D یا Intermediate Level Disinfectant
• گندزدایی سطح پایین L.L.D یا Low Level Disinfectant

مواد گندزدای سطح بالا (H.L.D) باعث کشته شدن تمام ارگانیسم ها و تعداد زیادی از اسپورها می شوند.مواد گندزدای بینابینی (I.L.D) باعث کشته شدن همه ارگانیسم های وژتاتیو از جمله مایکوباکتریوم توبرکلوزیس می شوند و مواد گندزدای سطح پایین (L.L.D) باعث حذف خیلی از باکتری های وژتاتیو ،قارچ ها و ویروس ها می شوند.

با اوصاف فوق از انواع سطوح گندزدایی ، کلر و ترکیبات کلر در سطح بینابینی گندزدایی (I.L.D) قرار میگیرند.که مواد گندزدای هم رده آنها موارد زیر نیز می باشند.

مواد گندزدا و ضدعفونی کننده سطح متوسط:

• کلر و ترکیبات کلر
• ید و ترکیبات یده
• الکل ها (برای اطلاعات بیشتر درباره الکل ها کلیک کنید)
• دکونکس ۵۰AF با غلظت ۱% و یا ۲%
• دکونکس سولارسپت Solarsept
• دکونکس ۵۱ گاسترو

کلر و ترکیبات کلر

از جمله ترکیبات ضدعفونی کننده کلردار که بیش از همه استفاده می شوند هیپوکلریت ها هستند.هیپوکلریت ها به دو صورت مایع (مانند هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول و وایتکس) و جامد (مانند هیپوکلریت کلسیم یا پرکلرین،دی کلرو ایزوسیانات سدیم یا قرص کلر، و کلرامین یا توسیل کلرامیدسیدم) وجود دارند.

طیف فعالیت هیپوکلریت ها گسترده است. همچنین این ترکیبات ارزان قیمت هستند و به سرعت اثر می کنند.فعالیت ضد میکروبی آ به کلر در دسترس بستگی دارد به طوری که ۴ برابر کردن غلظت کلر، ۵۰% و ۲ برابر کردن غلظت کلر ، ۳۰% از زمان میکروب کشی را می کاهد.

هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول کاربرد سفید کنندگی و لکه بری و گندزدایی دارد.

در ارتباط با هیپوکلریت ها باید به برخی محدودیت های آن توجه کرد که در زیر بصورت مختصر به برخی از آنها اشاره میکنیم.

محدودیت های هیپوکلریت ها

۱- خاصیت خورندگی در تماس با فلزاتی همچون نیکل،کروم،آلومینیوم،فولاد،آهن و سایر فلزات اکسید شدنی

۲- آسیب به چرم،لاستیک(مانند کف پوش های لاستیکی) و برخی از الیاف

۳- کاسته شدن از فعالیت ضد میکروبی به دنبال اتصال مواد آلی (همچون خون،سرم،موکوس و …)

۴- ناپایداری نسبی در برابر نور و حرارت که باعث متصادعد شدن گاز کلر در محیط و فضا می شود و برای ریه زیان آور است. و در این شرایط باید پرسنل و یا افراد استفاده کننده بخصوص در مکانهای سربسته باید در حین کار از وسایل ایمنی فردی بویژه ماسک استفاده کنند.

نکات ایمنی در کاربرد ترکیبات کلر (مانند آب ژاول -وایتکس)

1. در ظروف فلزی نگهداری نشوند.
2. ترکیبات کلردار را با آب گرم مخلوط نکنید.
3. ترکیبات کلردار را به هیچ وجه با اسیدها مخلوط نکنید،چون بسیار خطرناک است.
4. ترکیبات کلردار را با محلولهای دیگر ضدعفونی مخلوط نکنید.
5. هنگام رقیق نمودن محلول کلردار یا موقع کار با ان ، از وسایل ایمنی فردی استفاده کنید.
6. آب ژاول را در محلی نگهداری کنید که تهویه آن خوب و مناسب باشد.
7. در صورت ترشح به چشم و مخاط بایستی با آب فراوان شستشو شود، سپس بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.

ترکیبات کلردار را به هیچ وجه با اسیدها مخلوط نکنید،چون بسیار خطرناک است.

عوارض : تنفس بخار هیپوکلریت و کلرآزاد شده از آن باعث سرفه و تحریک شدید دستگاه تنفس می شود و این خاصیت به ویژه در هنگام استفاده همزمان اسیدها و موارد اکسید کننده تشدید خواهد شد. همچنین دارای اثر تحریک کننده  بر روی پوست نیز می باشد که در صورت تماس بایستی با آب فراوان شسته شود.

جمع بندی

آنچه گفته شد مختصری جهت آشنایی با هیپوکلریت سدیم و انواع ترکیبات کلر و کلردار بود. در فایل پیوستی منحصرا به هیپوکلریت سدیم یا همان آب ژاول پرداخته شده است که میتوانید جهت برخورداری از اطلاعات بیشتر در این زمینه ، دریافت و مطالعه بفرمائید.امیدواریم این اشتراک از وبسایت مهندسی بهداشت محیط ایران براتون مفید باشه.