سرخک؛ علائم، روش‌های تشخیص، پیشگیری و مراقبت
سرخک یکی از بیماری های بسیار مسری ویروسی است که به خصوص کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد. این بیماری با علائمی نظیر تب بالا، بثورات پوستی و التهاب دستگاه تنفسی ظاهر می شود و در صورت عدم مراقبت می تواند به عوارض جدی منجر شود. تشخیص به موقع سرخک و اتخاذ روش های پیشگیرانه مانند واکسیناسیون، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله به بررسی کامل علائم سرخک، روش های دقیق تشخیص، اقدامات پیشگیرانه و مراقبت های لازم برای مدیریت این بیماری پرداخته میشود. آگاهی از این اطلاعات به شما کمک میکند تا خطر ابتلا و انتقال بیماری را به حداقل برسانید.
اطلاعات پایه بیماری
عامل بیماری ویروس کونه موربیلی ویروس از خانواده پارامیکسو ویروس می باشد. مخزن سرخک انسان بوده و دوره کمون ۱۰ تا ۱۲ روز دارد. علائم مقدماتی آن شامل تب،خستگی ، سرفه ، آبریزش بینی و التهاب ملتحمه می باشد. راش جلدی ماکولو لرپاپولار ۲ تا ۴ روز بعد از شروع علائم مقدماتی بروز می کند.
عوارض این بیماری اوتیت مدیا، پنومونی،اسهال، تشنج ناشی از تب، کوری و آنسفالیت ممکن است باشد.
سرخک بیماری مسری است
سرخک بیماری بسیار مسری است در دوره قبل از واکسیناسیون ۹۰ درصد افراد تا سن ۱۵ سالگی مبتلا می شدند و در اکثر موارد علائم بیماری بروز می کند.
شدت بیماری سرخک بستگی به میزبان و فاکتورهای محیطی دارد. خطر افزایش موارد شدید بیماری و افزایش مرگ و میر برای کودکان زیر پنج سال بخصوص در شرایط ازدحام جمعیت و سوءتغذیه ( خصوصا کمبود ویتامین آ ) و کسانیکه نقص ایمنی دارند مانند عفونت پیشرفته HIV در کشورهای درحال توسعه بالا است.
در این کشورها میزان کشندگی در کودکان ۵تا ۱۰ درصد است و در کشورهای صنعتی مرگ از سرخک نادر است. علاوه بر کودکان، افراد بالای ۲۰ سال نیز در معرض خطر ابتلا به فرم شدیدتر و یا کشنده بیماری هستند.
ویروس سرخک دارای ۸ ژنوتیپ مختلف است که با حروف انگلیسی A-H نامگذاری شده است و در مجموع ۲۳ زیرمجموعه دارند که با شماره معین می شوند مثلا A1،B3،D4،H8 علیرغم ژنوتایپ های متعدد،یک سروتایپ برای سرخک وجود دارد.
تاریخچه بیماری
از نظر تاریخچه، ویروس سرخک منشا زئونوز داشته و از تکامل ویروس طاعون گاوی ایجاد شده است. اولین توصیف ، سیستماتیک بیماری سرخک و افتراق آن توسط دانشمند ایرانی محمد ابن زکریای رازی انجام شده است . به نظر می رسد در زمان رازی، ویروس هنوز برای انسان انطباق کامل نیافته بوده و اپیدمی های محدود ایجاد میکرده است. در بین سالهای ۱۱۰۰تا ۱۲۰۰ میلادی ویروس به طور کامل در انسان انطباق یافته است.
علائم بالینی
بعد از دورۀ نهفتگی که به طور معمول برای سرخک حدود ۱۲-۱۰ روز طول می کشد (این دوره می تواند ۷-۱۸ روز باشد) علائم مقدماتی شامل تب، خستگی، سرفه، آب ریزش از بینی و التهاب ملتحمه در افراد فاقد ایمنی به بیماری ظاهر می گردد.
نقاط کوپلیک ممکن است در مخاط داخل دهان به فاصله کوتاهی پس از شروع راش جلدی ظاهر شده و ۱-۲ روز بعد از شروع راش باقی بماند.
در طی ۲-۴ روز بعداز علائم مقدماتی راش جلدی ایجاد شده و نقاط قرمز یا راش ماکولوپاپولر در پشت گوش ها و صورت همراه با تب بالا ظاهر می شود. راش جلدی به سمت بدن و اندام های انتهایی گسترش یافته و بطور معمول در طی ۳-۷ روز از بین می رودو ممکن است تغییر رنگ خفیف در پوست باقی بماند.
آنتی بادی اختصاصی سرخک(IgM) در طی ۴ روز روز پس از شروع راش جلدی قابل شناسایی بوده و میتواند ۴تا ۱۲ هفته بالا باقی بماند. . یک بار ابتلاء به سرخک می تواند برای تمام عمر ایمنی ایجاد کند.
تشخیص های افتراقی
آلودگی با تعدادی از ویروس ها می تواند علائم تب و بثورات مشابه سرخک و یا سرخجه ایجاد کند این ویروس ها مانند پاروو ویروس ، B19آنترو ویروس، آدنو ویروس و هرپس ویروس انسانی نوع، ۶تب دانگ، چیگن گونیا.
بیماریهای باکتریایی مانند استرپتوکوکوس گروه )Aمخملک) و برخی دیگر از علل عفونی مانند سندروم کاوازاکی نیز می توانند نمای بالینی مشابه ایجاد نمایند.
به همین دلیل نظام مراقبت آزمایشگاهی برای تشخیص و افتراق عامل بوجود آورنده علائم تب و بثورات ضروری است.
اشکال تعدیل یافتۀ بیماری سرخک یا سرخجه به همراه علائم عموماً خفیف ممکن است در نوزادانی که هنوز بواسطه ایمنی ناقص دارند و گاهی در افرادی که ایمنی ناکافی را توسط واکسن دریافت نموده اند رخ آنتی بادی های مادری دهد.
راه انتقال
انتقال بیماری سرخک و سرخجه بصورت اولیه از فرد به فرد از طریق ذرات آئروسل و یا بوسیلۀ تماس مستقیم با ترشحات بینی و گلوی فرد بیمار صورت می پذیرد. افراد مبتلا به بیماری سرخک از ۴ روز قبل از شروع بثورات تا ۴ روز بعد از آن آلوده کننده میباشند.
بیماری سرخک به شدت آلوده کننده بوده و میزان تکثیر آن(Reproductive rate, R0) حدود ۱۵-۲۰ و از بالاترین سرایت پذیری در بین علل شناخته شده عفونی برخوردار است.در سال ۲۰۱۷ انستیتو بهداشت ملی آمریکا(NIH) این میزان را تا ۳۰۰ نیز ذکر کرده است.
بیماری به راحتی در مناطقی که نوزادان و کودکان در ارتباط با همدیگر هستند از جمله مهدکودک ها و مدارس، منتشر می شود. در حالاتی از قبیل میزان تولد بالا، تراکم جمعیت و جابجایی تعداد زیادی از افراد حساس از مناطق روستایی، انتقال بیماری سرخک می تواند به راحتی صورت پذیرد. درصد اندکی از افراد حساس جهت حفظ چرخش ویروس در جمعیتی چند صد هزار نفری کافی می باشد.
هنگامی که ویروس سرخک به جمعیت غیر ایمن منتقل میشود ۹۰ تا ۱۰۰درصد افراد عموما آلوده شده و علائم بالینی در آنها مشاهده می شود.
عوارض بیماری
در بعضی موارد ابتلا به بیماری سرخک باعث عوارض شامل اوتیت مدیا(عفونت گوش میانی ) ، پنومونی، اسهال، تشنج ناشی از تب، کوری و آنسفالیت می شود.
عوارض کمتر شایع شامل سوءتغذیه، کاهش پروتئین، تشنج و صدمه مغزی است در صورتی که درمان بیماری به سرعت انجام نگیرد این عوارض می تواند منجر به مرگ در طی یک ماهه اول بعد از شروع راش گردد.
میزان کشندگی بیماری سرخک در کشورهای در حال توسعه در حدود ۳تا ۵ درصد تخمین زده می شود و ممکن است در مناطق خاصی که بیماری در حالت اپیدمی است بیش از ۱۰ درصد باشد.
سوء تغذیه و بیماریهای مضعف سیستم ایمنی عوامل خطری هستند که در عوارض و مرگ نقش دارند.
دانلود جزوه pdf
شما همکار گرامی می توانید در جزوه رایگان که از باکس دانلود زیر قابل دریافت می باشد به اطلاعات بیشتری از جمله واکسیناسیون ، حذف بیماری ، فرایند و مراحل مراقبت، تعریف موارد قابل گزارش، نقش آزمایشگاه ، تعریف موارد مشکوک و …. دسترسی داشته باشید. ممنون می شویم دیدگاه خود را در ارتباط با این مقاله بیان نمایید.
بدون دیدگاه
دیدگاه خود را بنویسید