مرفولوژی و مبارزه با سوسری ها

سوسری ها را بشناسید

در این تایپک به بررسی سوسری ها که اصطلاحا با عنوان سوسک هم نامبرده می شوند پرداختهایم. گونه های مهم ان را نام برده و روش های کنترل سوسری ها و مبارزه با سوسری ها را نیز بیان کرده ایم. لطفا در ادامه با سایت مهندسی بهداشت محیط ایران همراه باشید.

سوسریها حشرات چندش آور و دردسر سازی هستند که به اشتباه بنام سوسک ها شناخته میشوند. این حشرات هیچ نسبتی با سوسک ها سخـت بالپوشاننداشتـه و سوسری (Cockroach) نامیده میگردند. یک وجه تمایز سوسک ها با سوسری ها بال است که در سوسکها سخت تر از سوسری ها میباشد.
۳۵۰۰ گـونه سوسری در سراسر جهان وجود دارد که تنها یک درصـد آنهـا جــزو آفات خانگی محسوب میگردند. قدمت تاریخی سوسری ها به ۳۵۰ میلیون سال پیش باز میگردد.

شکل ظاهری

 طول بدن افراد بالغ سوسری ها بین ۱۰ تا ۵۰ میلیمتر متغیر و به رنگ قهوه ای روشن تا تیره مایل به سیاه بوده، در جهت پشتی – شکمی پهن شده و به وضوح به سه قسمت سر، قفس سینه و شکم تقسیم شده است. بخش جلویی پشتی قفس سینه معمولا به خوبی رشد یافته و سر در زیر آن قرار دارد و اغلب از نمای بالایی بخشی از آن دیده می شود. سوسریهای بالغ آلمانی و آمریکایی دو جفت بال بخوبی رشد یافته با رگبندی شبکه ای دارند که به صورت قیچی شکل روی هم تا می خورند و با آن قادر به پروازهای کوتاهی هستند.

دو گونه از سوسری ها آلوده

گونه “بلاتلا ژرمانیک” و یا سوسری آلمانی : این سوسری مختص آشپزخانه ها بوده و اغلب در رستوران ها و شیرینی پزی ها و منازل می باشد. این گونه نسبت به سموم معمول ایجاد مقاومت کرده است ، لذا جهت ریشکنی آن روش هایخاصی اخذ می شود.

گونه “پریپلانتا امریکانا” و یا سوسری آمریکایی : همان سوسک های فاضلاب هستند که منشا فاضلاب دارند ، و جهت ریشکنی کامل علاوه بر مجاری فاضلاب محل های عبور و مرور این حشرات می بایست سم پاشی شود.

نحوه زندگی سوسری ها

این حشرات مواد شیرین و نشاسته ای را ترجیح میدهند. آنها از شکر و شکلات های شیرین، شیر، پنیر، گوشت، نان و سایر غلات و نیز از مقوا، جلد کتاب، چوب های روی سقف، کفی کفش، لاشه سوسری های مرده و فلج، خون خشک شده و تازه، مدفوع، خلط، ناخن دست و پای افراد مریض و خوابیده تغذیه می کنند. سوسری ها گرما را دوست دارند و پشت رادیاتورها و لوله های آب گرم مخفی می شوند.

روزها در شکاف و درز دیوارها، چهارچوب درها ومبل ها پنهان می شوند. نقاط تاریک مانند : – تختخواب، پشت یخچال و اجاق خوراک پزی و ظروف آشپزخانه، کابینت ها، توالت، حمام – لوله بخاری، محل نگهداری حیوانات، زیرزمین ها، داخـل تلویزیون و رادیو و دیگر وســایل الکــتریکی، آبروها و سیستم فاضلاب محل اختفای سوسک ها است .

گروهی از سوسری هااز طریق راه رفتن و پرواز حرکت کرده و نیز همراه وسایط حمل و نقل، کشتی و هواپیما مسافت های طولانی را طی میکنند. مجاری فاضلاب، وسایل بسته بندی شده، جعبه بطری های نوشابه، کیسه های سیب زمینی و پیاز و سایر مواد غذایی که بگونه ای نامناسب انبار شده اند، اماکن و منازل آلوده مجاور، – دودکش بخاریها، راههای انتقال این حشرات هستند.

اهمیت پزشکی و مبارزه با سوسری ها

سوسری ها از آفات مهمی محسوب می شوند که از کثافات، غذاهای فاسد ، پارچه و چسب کتاب تغذیه نموده، قسمتی از غــذای هضم نشده خود را برمی گردانند، به دفع مدفـوع روی غذا عادت دارند، از دهان و غدد خود ماده ای ترشح می کنند که در مسیر حرکت آنها و منابع غذاییشان بوی ماندگار و نامطبوعی ایجاد می کنند.

سوسری ها با آلوده کردن کردن مواد غذایی از طـریق عـوامل بیماری زای مـوجود در توالت ها، زباله ها، و . . .، عامل انتقال :

• بیماری های باکتریایی: -اسهال – دیسانتری -وبا -تب تیفوئید
• بیماری های ویروسی: -فلج اطفال
• حمل تخم کرم های انگلی
• و نیز واکنش های آلرژیک مانند ناراحتی پوستی، خارش، تورم پلک و ناراحتی های تنفسی را ایجاد می کنند.

مخفیگاه های سوسری ها:

مجاری فاضلاب،چاه توالت،زیر زمین،انباریها،شوفاژ خانه ها، هرگونه اثاث ثابت و بدون استفاده در خانه،توده زباله،توده روزنامه و یا کتاب،زباله دان،کابینت ها،کشوها،دستشویی،حمام،پشت و زیر یخچال و اجاق گاز،چاهک ها،پریزهای برق،درزها و شکاف های دیوار، سقف، کفپوش، پشت کاغذ دیواری، زیر کاشی ها و موزاییک های لق و پشت لوله های گاز وآب.

نکته: سوسری های نوزاد قادرند از شکافی به باریکی ۰٫۵ میلی متر عبور کرده و یا درآن مخفی شوند. سوسری های نر بالغ میتوانند از شکافی به باریکی ۲ میلی متر وسوسری های ماده(به علت شکم بزرگتر وبارداری) از شکافی به باریکی ۵ میلی متر عبور کرده و یا در میان آن مخفی شوند.

راه های مبارزه با سوسری ها

• جمع آوری و نگهداری مواد غذایی در ظروف درپوشدار در کابینت و یخچال،
• استفاده از زباله دان های دردار و قابل شستشو و استفاده از کیسه زباله،
• شستشو و پاک کردن کلیه سطوح، وسایل، ظروف و سطل های زباله، ابتدا با مواد پاک کننده مانند پودر و مایع ظرفشویی (بمنظور خذف چربی و سایر مواد آلی که منبع تغذیه حشرات می باشند)، سپس ضدعفونی آنها با مواد ضدعفونی کننده مانند پودرپرکلرین و وایتکس (جهت از بین بردن میکروب ها).
• استفاده از انبارها و زیرزمین های فاقد رطوبت و آب.
• بررسی بسته بندی ها، شانه های تخم مرغ، کارتن ها و نیز السبه شسته شده و مبلمان قبل از ورود به ساختمان.
• مسدود کردن شکاف های کف اتاق ها،

روشهای جایگزین برای کنترل و مبارزه با سوسری ها

در بعضی مواقع باید روشهای جایگزین کنترل را هم مد نظر داشت. جایی که استفاده از حشره کش روی سطوح نامطلوب باشد (مثلا محلهای نگداری حیوانات)، می توان از طعمه مسموم (خمیر امحا) استفاده کرد. این طعمه به فرم کپسول ها یا ظروف در جایی که طعمه باید فقط توسط سوسری خورده شود، در دسترس است. این روش در محل هایی که مواد غذایی به اندازه کافی وجود دارد، موثر نیست.

اخیرا از مشتقات ترکیب بازدارنده رشد، به نام هیدروپرن نیز استفاده می شود. این ترکیب باید روی سطوح پاشیده شده یا به یک طعمه افزوده شود. موقعی نوزادان سوسری این ترکیب را بخورند، جلوی تبدیل آن به بالغ گرفته می شود. هیدروپرن در فعالیتهای تولید مثلی طبیعی بالغ نیز اختلال ایجاد خواهد کرد. مزیت بزرگ هیدروپرن اثر سمی انتخابی آن برای سوسری  و غیر سمی بودن برای سایر حشرات است. عیب این ترکیب کند بودن زمان اثر است و چندین هفته طول می کشد تا آلودگی را ریشه کن کند. همچنین در صورت استفاده از این ترکیب نوزادان بزرگ سوسری ها را که بالغ نمی شوند و بنابراین قادر به تولید مثل نیستند نیز در محیط دیده می شوند. بنابراین هیدروپرن مخصوص استفاده در آلودگی های دراز مدت و ریشه داری است که در آن سرعت کنترل را می توان قربانی موفقیت نمود.

کنترل شیمیایی و مبارزه با سوسری ها:

1. سمهای ابقایی: این سموم معمولا روغنی بوده و اثرشان تا چند هفته در محل اسپری باقی می ماند. اسپری کردن گوشه ها و کناره های دیوار و دیگر مخفیگا ه های سوسری ها که با مواد غذایی در تماس نیستند کافی میباشد. هنگام اسپری کردن رعایت نکات بهداشتی ضروری است.
2. گردپاشی:گردهای سوسک کش نیز بسیار اثر بخش میباشند. اما در صورتی که حیوانی در منزل نگه داری میکنید و یا فرزند کوچک دارید بهتر است از آنها استفاده نکنید. در ضمن گرد سوسک کش بایستی بسیار کم ضخامت پاشیده گردد.
3. طعمه های مسموم: اسید بوریک (بوراکس) یکی از موثر ترین سموم کنترل سوسک ها ودیگر حشرات میباشد. برای اینکار اسید بوریک را به نسبت مساوی با آرد و شکر مخلوط کنید و در مسیر حرکت سوسری ها قرار دهید. اسید بوریک با حمله به سیستم عصبی سوسریها و همچنین به عنوان یک عامل خشک کننده سوسری ها را از پای در می آورد.
4. از خشک کننده ها (جاذب رطوبت) نظیر سیلیکا ژل نیز میتوانید بهره گیرید. سیلیکا ژل با از بین بردن پوشش مومی بدن سوسری ها که آب بدن سوسری ها را حفظ میکند، باعث از دست رفتن آب بدن و کشته شدن سوسری ها میشود.
5. گرما و سرمای ناگهانی نیز میتواند سوسری ها را از بین ببرد. قرار دادن در فریز در دمای ۸- درجه سانتی گراد به مدت ۲۴ ساعت سوسری ها را میکشد.
6. سمپاشی با سمپاش در مواقع وفور سوسری ها.
7. قرار دادن تله های چسبناک در مسیر حرکت سوسری ها.

نکته: محلول آب و صابون سوسری ها را میکشد.

نکته: جارو برقی سوسری ها را نمیکشد بایستی ***ه جاروبرقی را کاملا تخلیه کنید.

شکارچیان طبیعی سوسری ها شامل

قورباغه ها،جوجه تیغی ها،لاک پشتها،مارمولک ها،موش ها،هزارپایان و یک نوع زنبور انگل که تخمهای خود را درون کپسول سوسری ها قرار میدهد.

آلودگیهای سوسری ها

1. سوسری ها ناقلین مکانیکی ۲۲ نوع از باکتریها، قارچ ها، انگلهای تک یاخته و ویروسها میباشند. نظیر سالمونلا، عفونتهای روده ای نظیر اسهال معمولی و خونی.
2. سوسری ها این میکروبها را با قطعات دهانی، پاها و فضولات خود منتقل میکنند.
3. سوسری ها میتوانند موجب بروز آلرژی و حملات آسم شوند.
4. سوسری ها مواد غذایی را با بزاق، برگرداندن بخشی از مواد خورده شده، فضولات و ترشحات غده ای خود آلوده میسازند.
5. سوسری ها با تولید ماده ای روغنی باعث تولید بوی زننده و لکه دار شدن سطوح از جمله پارچه ها میشوند.

پیشگیری کلید کنترل این حشرات است. پس پیشنهاد می شود دو کار زیر را انجام دهید

1. جلوگیری از ورود آنها به ساختمان
2. کم کردن آلودگی به وسیله ی رعایت پاکیزگی محل

 

و اما یک سری نکات جالب درباره سوسری ها که بد نیست بخونید :

• سوسری ها بسیار تنبل میباشند بطوری که ۷۵ درصد شبانه روز (۱۸ ساعت) را در استراحت به سر میبرند.
• سوسری ها قادرند نفس خود را به مدت ۴۰ دقیقه زیر آب حبس کنند.
• سوسری ها قادرند سرعت ضربان قلب خود را کنترل کنند.
• سوسری ها درد را احساس میکنند.
• سوسری ها یکی از سریع ترین موجودات زمین میباشند (نسبت به جثه یشان). سرعت آنها ۵ کیلومتر در ساعت و یا یک متر در ثانیه میباشد.
• چنانچه سر یک سوسری قطع گردد، سوسری قادر است تا یک هفته زنده بماند. پس از یک هفته تنها به علت بی آبی می میرد. چون دهانی ندارد که با آن آب بنوشید.
• سوسری ها تا یک ماه بدون غذا و تا یک هفته بدون آب میتوانند زنده بمانند.
• چنانچه لوله جارو برقی را سریع به عقب سوسری نزدیک کنید، سوسری با پای خود به لوله جارو برقی میرود. از آنجایی که باد حالت مکش داشته و از سمت سر به عقب سوسری جریان می یابد، سوسری تصور میکند مهاجم از روبرو در حال حمله است بنابراین به عقب برمی گردد.
• کوچکترین سوسری ۴ میلی متر و بزرگترین آن ۹ سانتی متر طول و ۳۰ گرم وزن دارد.
• سوسری های نر سبک تر از سوسری های ماده بوده و سریع تر فرار میکنند.

گردآوری و تنظیم : سایت تخصصی بهداشت محیط ایران | www.iehe.ir