سپتیک تانک چیست اجزای سپتیک تانک طرز کار بهره برداری و بازرسی

سپتیک تانک چیست ؟

سپتیک تانک سیستمی است که برای تصفیه فاضلاب منازل و یا مجتمع های کوچک مسکونی که امکان اتصال آنها به سیستم جمع آوری یا تصفیه فاضلاب متمرکز نمی باشد و همچنین برای تصفیه فاضلاب های روستایی (روستاهای با جمعیت پایین) استفاده میگردد . تمامی اجزای تشکیل دهنده یک سیستم سپتیک تانک در زیر زمین قرار دارد .نمایی از سپتیک تانک در شکل بالا  نمایش داده شده است .

 

اجزاء سیستم سپتیک تانک

منازل ، خانه های شخصی و اجتماعات کوچک ، فاضلاب تولیدی خود را از طریق لوله گذاری به داخل سپتیک تانک وارد می کنند. سپس فاضلاب خروجی از آن وارد سیستم های تراوشی می شود. در صورتی که سطح آب های زیر زمینی بالا باشد ، امکان حرکت ثقلی فاضلاب وجود ندارد و باید از پمپ در خروجی سیستم استفاده کرد. قرار دادن پمپ قبل از سپتیک تانک نیاز به نگهداری مستمر دارد ، زیرا فاضلاب تصفیه نشده به طور مستقیم وارد آن می شود .در چنین مواردی باید به دفترچه راهنمایی که شرکت سازنده پمپ برای نگهداری از ان منتشر کرده است ، مراجعه نمود . به طور کلی اجزاء عمده سیستم سپتیک تانک شامل موارد زیر است :

الف ) تانک

تانک ظرفی است که در داخل زمین قرارمی گیرد و از جنس بتن یا فایبرگلاس که در برار نفوذ آب مقاوم می باشند، ساخته شده است. ارتفاع فاضلاب در داخل آن حداقل ۱ متر می باشد.قسمت ورودی عموماً ۳-۸ سانتی متر بالای سطح مایع داخل سپتیک تانک قرار دارد. خروجی به طور معمولی دارای یک زانویی ۹۰ درجه می باشد، بنابراین محل ورود فاضلاب به داخل لوله خروجی در زیر سطح مایع قرار می گیرد.میتوان دو یا چند عدد از سپتیک تانک ها را باهم به صورت سری قرار داد.

ب) سیستم تراوش خروجی

فاضلاب خروجی از سپتیک تانک از طریق لوله به زیرزمین و توسط سیستم تراوشی تزریق می گردد.سیستم خروجی شامل یک جعبه توزیع جریان فاضلاب که به زهکش های زمینی منتهی می شود ، می باشد. زهکش های زیر زمینی سیستمی است که از اتصالات باز و با لوله های سوراخدار تشکیل شده و به فاضلاب خروجی امکان توزیع پراکندگی در خاک را می دهد.

به طور معمول تمام قسمت های سیستم تراوشی خروجی در زیر سطح زمین قرار می گیرد.سیستم نگهداشت(تانک نگهداشت) در مناطقی که عمق برای سیستم های تراوشی مناسب نباشداستفاده می شود.از این مناطق می توان به مکان هایی که سطح آب های زیر زمینی بالا است و یا نفوذپذیری خاک ناچیز است ، اشاره کرد.در سیستم تانک نگهداشت ، تمامی تاسیسات در سطح زمین و روی خاک بومی که در آن تغیییری ایجاد نشده باشد ، قرار میگیرد . در سیستم نگهداشت جهت توزیع جریان خروجی در سیستم های تراوشی نیاز به پمپ می باشد . جعبه کنترل برق و انتقال ان ممکن است برای بهره برداری از پمپ نیاز باشد .

طرز کار سیستم سپتیک تانک

جریان فاضلاب خروجی از اماکن از طریق لوله وارد سپتیک تانک می شود . در تانک ، باکتری ها از مواد آلی موجود در فاضلاب به صورت بی هوازی استفاده می کنندو انها را هضم می نمایند . در نتیجه فرآیند بی هوازی ،مواد موجود در فاضلاب تغییر یافته و تبدیل به گاز و لجن (که باقیمانده مواد آلی و غیر آلی است ) می شود . گاز تولیدی وارد هوا شده و فاضلاب تصفیه شده به سیستم های تراوشی انتقال داده می شود . لجن خام نیز در سیستم باقی می ماند . باکتری های خاک نیز باقیمانده مواد آلی را تجزیه می کنند.

هیچ گاه نباید پساب سپتیک تانک به دورن آب های پذیرنده وارد شود ، زیرا علاوه بر عفونی بودن فاضلاب ، گاز H2S ناشی از فرآیند تجزیه بی هوازی چون در غلظت بسیار پایین هم سمی می باشد ، باعث مرگ و میر بسیار زیاد ماهی ها و سایر موجودات محیط آبی می شود.

بهره برداری و نگهداری

اولین عامل بهره برداری در سپتیک تانک حذف دوره ای جامدات ته نشین شده در سیستم می باشد . به علاوه پایش سیستم برای جلوگیری از رشد گیاهان و بوته های هرز نیز باید مورد توجه قرار گیرد . هرگز نیازی به اضافه کردن مخمر یا باکتری به سیستم نمی باشد ،چرا که فاضلاب انسانی و آشپزخانه خود از لحاظ تامین باکتری های مود نیاز در فرآیند تصفیه کافی می باشد. در صورتی که جامدات ته نشین شده از سیستم نیاز به تخلیه دارند ، باید به این نکته توجه شود که نباید تمامی مواد را تخلیه نمود چرا که در بازدهی سیستم تاثیر منفی می گذارد .

بازرسی سپتیک تانک

بایستی هر ۳-۵ سال سپتیک تانک را از لحاظ جامدات ته نشین شده بررسی نمود تا در صورتی که نباز به تخلیه می باشد این کار انجام گیرد . بازدید سالیانه از سیستم نیز برای رفع آشغالهایی که به سیستم دفع شده است نیاز می باشد .

ملاحظات : نهایت دقت باید در هنگام بازرسی سپتیک تانک صورت گیرد . هرگز نباید تنها و یا با وارد شدن به تانک بازرسی را انجام دادچرا که گازهای سمی که از فرآیندهای تصفیه طبیعی در سپتیک تانک به وجود آمده اند ، می توانند در طی چند دقیقه باغث مرگ انسان گردند.

اندازه گیری جامدات و کف در درون سیستم :

دو روش غالبا برای اندازه گیری جامدات و لایه کف درون سپتیک تانک به کار می رود .

الف) اندازه گیری جامدات با استفاده از یک لوله پلاستیکی شفاف و تو خالی و داخل کردن آن تا رسیدن به کف تانک انجام می شود.در هنگام بالا آوردن به دلیل تشکیل مقطع های مختلف در لوله میتوان مقطع طولی داخل تانک را مشاهده کرد .

ب) برای اندازه گیری لایه کف موجود در سیستم می توان از یک قطعه چوب که اندازه ابعاد آن۸cmx8cm می باشد استفاده نمود . روش استفاده به این صورت است که چوب را به وسیله طنابی به داخل سیستم وارد کرده و در صورتی که چوب از لایه کف عبور کند طناب به راحتی جابه جا می شود . بعد به طور اهسته شروع به بالا کشیدن طناب کنید.

در صورتی که نیروی مناسبی صرف این عمل شود، چوب در مرحله بالا آمدن ، در هنگامی که به لایه کف برسد از خود مقاومتی را نشان می دهد. در این مرحله می توان با علامت گذاری ذر روی طناب و سپس خارج کردن چوب از داخل سپتیک تانک ، مقدار ارتفاع علامت گذاری شده تا سطح چوب را که بیانگر لایه کف می باشد ، اندازه گرفت . به طور معمول در صورتی که ارتفاع لایه کف روی سطح مایع در ورودی cm8 شود ، باید با عمل پمپاژ از تانک خارج شود .

اندازه گیری میزان جامدات را می توان با روشی دیگر نیز انجام داد. این روش مانند آزمایش حوله سفید که برای تعیین میزان لجن تجمع شده در برکه های تثبیت صورت می گیرد انجام میپذیرد . در این روش پارچه ای در اطراف یک میله پوشانده می شود سپس انرا در محل ورودی به سپتیک وارد می کنند تا به کف تانک برسد . سپس میله را بیرون کشیده و ارتفاعی از پارچه سفید که در داخل جامدات فرو رفته باشد ، مشخص است زیرا جامدات در پارچه گیرافتاده و تغییر رنگ پارچه را باعث می شوند. علت وارد کردن میله از محل ورودی جلوگیری از اختلال در عملیات است ، چرا که ممکن است کف به پارچه چسبیده و تغییر رنگ ایجاد نماید . در صورتی که ارتفاع جامدات به یک سوم ارتفاع سپتیک برسد ، تانک را باید تخلیه نمود .

Household Size (number of people)						Tank size (Gallone)
۶	۵	۴	۳	۲	۱
۰٫۴	۰٫۷	۱٫۰	۱٫۵	۲٫۶	۵٫۸	۵۰۰
۱٫۰	۱٫۳	۱٫۸	۲٫۶	۴٫۲	۹٫۱	۷۵۰
۱٫۳	۱٫۷	۲٫۳	۳٫۳	۵٫۲	۱۱٫۰	۹۰۰
۱٫۵	۲٫۰	۲٫۶	۳٫۷	۵٫۹	۱۲٫۴	۱۰۰۰
۲٫۰	۲٫۶	۳٫۴	۴٫۸	۷٫۵	۱۵٫۶	۱۲۵۰
۲٫۶	۳٫۳	۴٫۲	۵٫۹	۹٫۱	۱۸٫۹	۱۵۰۰
۳٫۱	۳٫۹	۵٫۰	۶٫۹	۱۰٫۷	۲۲٫۱	۱۷۵۰
۳٫۷	۴٫۵	۵٫۹	۸٫۰	۱۲٫۴	۲۵٫۴	۲۰۰۰
۴٫۲	۵٫۲	۶٫۷	۹٫۱	۱۴٫۰	۲۸٫۶	۲۲۵۰

جدول (۱) : تعیین حجم سپتیک تانک

 

در صورتی که میزان جریان ورودی به سپتیک تانک به حالت پیک برسد ، امکان شناور شدن جامدات معلق ته نشین شده فراهم می شود که خود باعث اختلال هم  در عملکرد سپتیک تانک  و همچنین باعث بسته شدن مجرای لوله های تراوشی که فاضلاب را به زمین تزریق می کنند می شود . برای جلوگیری از این مشکل راهکارهای زیر میتواند بهبود بخش باشد :

۱-    مصرف حجم کمتری از آب در صورت امکان ، مثلا تنظیم فلاش تانک توالت ها برای مصرف کمتر از ۶ لیتر برای هر بار کشیدن

۲-    برنامه ریزی برای تنظیم حجم فاضلاب تولیدی در تمامی روزها ، مثلا در بیمارستان ها تمامی لباس ها در یک روز شسته نشود.

۳-    استفاده از دوش های با مخزن کم

۴-    تعمیر نشت شیرهای خروجی و توالت ها

حذف جامدات از سیستم

عمل تخلیه تانک در صورتی انجام میگیرد که ارتفاع لایه کف شناور در خروجی ۸ سانتی متر باشد .در موقع تمیز کردن نباید مواد شیمیایی خطرناک و یا مواد شیمیایی آلی محلول و یا ترکیبات نفتی را برای چربی زدایی و یا باز کردن گرفتگی در سیستم استفاده نمود. این مواد شیمیایی توانایی خسارت به سیستم و هم آلودگی آب های زیرزمینی که فاضلاب به آن تزریق می شود را موجب می شوند.

 

کنترل زائدات وارد شده به سیستم :

به علت اینکه سیستم سپتیک تانک یک روش تصفیه بیولوژیکی بی هوازی است نباید مواد شیمیایی خطرناک به داخل ان راه پیدا کند این مواد باعث از بین رفتن باکتری هایی که عمل تصفیه را انجام می دهد ، می شود . به علاوه گریس و سایر موادی که قابل تجزیه بیولوژیکی نیستند نیز نباید به سیستم وارد شوند. سیستم نباید برای تصفیه این مواد طراحی شود چرا که باعث گرفتگی در اجزای مختلف سیستم می شوند. پاک کننده هایی که در منزل به کار می روند نیز باید طوری وارد سیستم شوند که بر سیستم اثر منفی نگذارند. همچنین نبایدهیچگاه درخت یا بوته ای در اطراف سیستم دیده شود ، زیرا ریشه انها باعث آسیب رساندن به سیستم زهکشی پساب خروجی شده و همچنین امکان ورود آن به سپتیک تانک و کاهش حجم و گرفتگی در ورودی و خروجی سیستم را باعث می شود .

نوع واحد	فاصله (ft)
چاه آب منبع تامین آب عمومی چشمه آب انبار استخر شنا خطوط انتقال آب تحت فشار	۵۰ ۳۰۰ ۵۰ ۲۵ ۱۵ ۱۰

 

جدول(۲) : حداقل فاصله سپتیک تانک از منابع آب

معایب سپتیک تانک :

۱-    ایجاد بوهای آزار دهنده در اطراف سیستم و یا داخل منازل.

۲-    نرم شدن خاک در اطراف سیستم.

۳-    رشد سریع علف های هرز در اطراف سیستم.

۴-    آزمایش ها نشان داده که در چاه های آب اطراف سپتیک تانک باکتری وجود دارد.

۵-    سر روصدای ناشی از ریختن فاضلاب به داخل سیستم.

>

مشکل	راه حل
ظرفیت تانک برای تصفیه فاضلاب کافی نیست یا مشخصات فاضلاب تغییر یافته است . قطر زهکش ها کوچک است. سطح آب زیر زمینی بالا است. فاضلاب از تانک بیرون می آید .	اضافه کردن سیستم دیگر به صورت موازی و یا جایگزینی یک سیستم یزرگتر تعویض با قطر بزرگتر-کاهش مصرف آب افزایش سطح زهکشی-کاهش مصرف آب بازدید از تانک برای رفع گرفتگی-افزایش اندازه تانک

جدول (۳) : مشکلات احتمالی در عملکرد سپتیک تانک و راه حل های پیشنهادی

امیدوار هستیم که مطلب فوق در ارتباط با سیستم سپتیک تانک از سایت مهندسی بهداشت محیط ایران  مورد استفادتون قرار بگیره .

منبع استفاده شده :

۱٫      نجف پور  علی اصغر، پذیرا محمد . مبانی جمع آوری و تصفیه فاضلاب در اجتماعات کوچک . مشهد دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مشهد ،چاپ اول ، ۱۳۸۷٫